Thêm hy vọng cho bệnh nhân ung thư gan

Ngày 3/10/2013, lần đầu tiên tại Việt Nam, các bác sĩ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 với sự trợ giúp của các chuyên gia đến từ Singapore và Hồng Kông đã thực hiện thành công phương pháp tắc mạch xạ trị cho 2 bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào gan của Việt Nam.

Hai trường hợp đầu tiên 

Bà Đỗ Thị T. (58 tuổi, ở Sông Lô, Vĩnh Phúc) ngày 22/8/2013 phát hiện bị bệnh ung thư biểu mô tế bào gan. Bệnh nhân có một khối u ở gan phải kích thước 5,8 x 4,6cm. Vốn là một phụ nữ làm ruộng, có chồng là bộ đội, bà không bị đái tháo đường hay mỡ máu. Cách đây 1 năm, bà T. có chị gái bị ung thư đại tràng phải điều trị tại BVTWQĐ 108. Trong thời gian đi chăm chị ốm, bà T. cũng đã làm tất cả các xét nghiệm để kiểm tra sức khỏe tổng thể và kết quả đều tốt.

Trường hợp thứ hai là một trung tá quân đội - ông Phạm Văn H. (79 tuổi, ở Gia Hòa, Gia Lộc, Hải Dương). 36 năm cống hiến cho hai cuộc kháng chiến của dân tộc, ông H. đã nhiều lần vào sinh ra tử. Ông kể lại, năm 1965, ở nơi rừng thiêng nước độc, ông bị sốt rét ác tính, sau đó ông bị áp-xe gan, gan của ông khi ấy to cứng như bi đông nước. Sau đợt bệnh đó đến nay, ông luôn luôn giữ gìn trong mọi sinh hoạt, không bao giờ uống bia, không hút thuốc lá, kiêng ăn mỡ hoàn toàn. Từ tháng 7/2013, ông bắt đầu thấy đau ở hạ sườn phải, đau sâu về phía sau, đau liên miên, râm ran, nhất là về đêm, ông chán ăn, thịt không muốn nhai, bã không muốn nuốt. Vốn là một người khỏe mạnh, chẳng bao giờ ông ăn cháo, vậy mà đợt này ông không ăn được cơm, phải chuyển sang ăn cháo. Bệnh nhân có một khối u kích thước 3,7x2,9cm, có hiện tượng teo gan trái. Trong ánh mắt ông ánh lên niềm hy vọng khi biết mình được chọn là một trong hai trường hợp đầu tiên tắc mạch xạ trị.

Và kỹ thuật tắc mạch xạ trị

Ở Việt Nam, chưa có có sở y tế nào ứng dụng kỹ thuật mới này và đây là lần đầu tiên Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 mạnh dạn áp dụng nhằm đưa thêm một kỹ thuật hiện đại ứng dụng trong lâm sàng, đáp ứng nhu cầu điều trị ngày càng cao của bệnh nhân ung thư gan.

Ung thư gan hiện đang là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở Việt Nam cũng như trên thế giới. Theo một số nghiên cứu mới đây, ung thư gan được xếp hàng đầu trong các loại ung thư. Cho đến nay, phẫu thuật vẫn được coi là phương pháp điều trị tốt nhất. Tuy vậy, chỉ có 20% bệnh nhân Việt Nam được điều trị bằng phương pháp này, còn phần lớn bệnh nhân đều phát hiện ở giai đoạn muộn, không còn chỉ định phẫu thuật tại thời điểm phát hiện bởi ung thư gan đa ổ, tổng trạng kém, chức năng gan suy giảm do xơ gan kèm theo hoặc bệnh ung thư gan tiến triển xâm nhập hệ tĩnh mạch cửa hoặc di căn ngoài gan. 

Từ năm 2002, hóa tắc mạch qua đường động mạch đã được chấp nhận rộng rãi như là một phương pháp điều trị tạm thời cơ bản cho các trường hợp ung thư gan không còn chỉ định phẫu thuật. Mặc dù vậy, chỉ có 20 - 40% số bệnh nhân ung thư gan giai đoạn tiến triển có huyết khối tĩnh mạch cửa sống thêm 1 năm sau khi được chẩn đoán và điều trị. Thời gian sống thêm trung bình của nhóm bệnh nhân này từ 3 - 6 tháng và tử vong thường do ung thư tiến triển hoặc suy gan hoặc các biến chứng của xơ gan. Thực tế trên đã đặt ra một phương pháp điều trị hữu ích mới nhằm cải thiện thời gian sống thêm ở nhóm bệnh nhân ung thư gan giai đoạn trung gian, tiến triển có huyết khối tĩnh mạch cửa. 

Tắc mạch xạ trị là một phương pháp can thiệp qua đường động mạch sử dụng đồng vị phóng xạ (radioisotope) đưa trực tiếp vào khối u qua đường động mạch nhằm tập trung tại chỗ liều chiếu xạ, đồng thời hạn chế tổn thương nhu mô gan lành. Phương pháp này còn được gọi là xạ trị chiếu trong chọn lọc (selective internal radiation). Đồng vị phóng xạ thường được sử dụng nhất là Ytrium-90. Từ những năm 1990, tắc mạch xạ trị với Ytrium-90 được thực hiện ở một số nước tiên tiến trong điều trị ung thư gan nguyên phát, ung thư gan thứ phát và năm 2002 được Cơ quan quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp thuận trong điều trị ung thư gan tại Mỹ. Tại châu Á, một số nước đã áp dụng kỹ thuật này đạt hiệu quả cao, chỉ định điều trị rộng hơn kỹ thuật hóa tắc mạch truyền thống cho ung thư gan giai đoạn tiến triển có huyết khối tĩnh mạch cửa. 

Ytrium-90 được gắn vào các hạt vi cầu để đưa qua đường động mạch đến giường mao mạch khối u gan. Khối u gan bị tiêu hủy thông qua độc tính của tia xạ. Việc đưa các đồng vị phóng xạ trong xạ trị tắc mạch không những tiêu hủy khối u mạnh bằng cách phát tia beta chiếu trong tại chỗ khối u mà còn tấn công vào các viền mô gan lành xung quanh nơi tế bào ung thư xâm lấn ra cũng như tiêu hủy huyết khối do ung thư xâm lấn. Đây là tính ưu việt của phương pháp này so với các phương pháp tắc mạch thông thường.

TS. Nguyễn Tiến Thịnh - Phó chủ nhiệm Khoa Nội tiêu hóa Bệnh viện TWQĐ 108, trưởng kíp can thiệp cho biết, để thực hiện can thiệp này đòi hỏi có sự phối kết hợp của 4 chuyên khoa chính: y học hạt nhân, can thiệp tim mạch, nội tiêu hóa và chẩn đoán hình ảnh. Ngoài ra, còn có sự kết hợp của các bác sĩ chuyên ngành ung thư, ngoại khoa... Ytrium-90 là chất phóng xạ, để thực hiện, Bệnh viện đã phải nhập từ Singapore và phải được cấp phép của Cục An toàn phóng xạ, Bộ Khoa học Công nghệ Việt Nam. Để thực hiện được kỹ thuật này, Bệnh viện đã 2 lần cử cán bộ sang học hỏi và thực tập cũng như các chuyên gia nước ngoài đã nhiều lần đến Việt Nam để chuyển giao công nghệ trước khi chính thức thực hiện. Sự chuẩn bị bệnh nhân cũng hết sức kỹ càng. Theo PGS.TS. Mai Hồng Bàng – Phó Giám đốc Bệnh viện thì chi phí cho 1 ca tắc mạch xạ trị tại Việt Nam là 300 triệu đồng, tuy nhiên vẫn rẻ hơn so với chi phí tương tự ở Singapore là 600 triệu đồng. Hai ca đầu tiên này Bệnh viện hỗ trợ hoàn toàn mọi chi phí điều trị.